ประวิติแม่ฮ่องสอน

   จังหวัดแม่ฮ่องสอน มีประวัติความเป็นมายาวนานมากตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ แต่ไม่มีเอกสารทาง

ประวัติศาสตร์ให้ศึกษาค้นคว้า ได้แต่คาดคะเนจากหลักฐานทางโบราณคดีที่ขุดค้นในบริเวณนี้ ซึ่งระบุว่าใน

ภูมิภาคแถบนี้ได้มีการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ มาตั้งแต่ยุคหินเก่าการตั้งถิ่นฐานและลําดับพัฒนาการทาง

ประวัติศาสตร์ของแต่ละอําเภอมักจะคาบเกี่ยวกันหลายอําเภอ คือ กลุ่มอําเภอปาย อําเภอปางมะผ้า อําเภอ

เมืองแม่ฮ่องสอน และอําเภอขุนยวม กับ กลุ่มอําเภอแม่สะเรียง อําเภอแม่ลาน้อย และอําเภอสบเมย

  ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ช่วงก่อนปี พ.ศ. 1800 คาดคะเนความเป็นไปในทางประวัติศาสตร์จากหลักฐาน

ทางโบราณคดีที่ขุดค้นได้จากที่ต่าง ๆ ในอําเภอเมืองแม่ฮ่องสอน อําเภอปางมะผ้า และอําเภอขุนยวม ที่บ่งบอก

ว่ามีการตั้งถิ่นฐานคนโบราณยุคก่อนประวัติศาสตร์ตั้งแต่ยุคหินเก่าตอนปลาย (32,000 ปีมาแล้ว) ถึงยุคโลหะ-

เหล็ก (ประมาณ 1,100 ปีมาแล้ว) ในพื้นที่บริเวณนี้ หลังจากยุคก่อนประวัติศาสตร์ผ่านไป เริ่มมีหลักฐานที่เป็น

บันทึกเรื่องราว พงศาวดาร ตํานาน และคําบอกเล่าสืบต่อกันมา ประกอบหลักฐานที่เป็นโบราณสถานและ

โบราณวัตถุที่ค้นพบในพื้นที่ สรุปได้ว่าการตั้งถิ่นฐานในจังหวัดแม่ฮ่องสอนได้ 3 ประเด็นหลัก คือ

 1) คนไต (ไทใหญ่) อพยพมาจากรัฐฉาน สาธารณรัฐแห่งสหภาพพม่า เข้ามาตั้งหลักแหล่งทําการเกษตร

ในพื้นที่ต่าง ๆ เมื่อการประกอบอาชีพมั่นคงเป็นหลักฐานก็ตั้งเป็นหมู่บ้าน โดยบางแห่งยังตั้งชื่อหมู่บ้านตรงกันกับ

หมู่บ้านรัฐฉาน เช่น บ้านเมืองปอน ซึ่งคนไตเรียกว่า “เมิงป๋อน” ในรัฐฉานก็มี “เมิงป๋อน” เช่นเดียวกัน และคน

เฒ่าคนแก่ของบ้านเมืองปอนเคยเล่าเรื่องในอดีตให้ฟังว่าครอบครัวของตนสืบเชื้อสายมาจากเมิงป๋อนในรัฐฉาน

หรือ ที่อําเภอแม่ลาน้อยเดิมเป็นที่อยู่ของชนเผ่าลัวะ ต่อมาชาวไตได้อพยพเข้ามาแทนที่ชาวลัวะซึ่งถอยขึ้นไป

อาศัยอยู่ตามภูเขาสูง

 2) การขยายตัวของหมู่บ้านต่าง ๆ ที่เป็นหมู่บ้านใหญ่มีผู้คนมากขึ้น ที่ทํากินไม่เพียงพอ จําเป็นต้อง

แสวงหาที่ทํากินใหม่ เริ่มแรกจะออกไปทําไร่ทําสวนก่อน นานเข้าเมื่อมีเพื่อนฝูงไปทําไร่ทําสวนรวมกันมากขึ้นจะ

อพยพไปตั้งบ้านเรือนอยู่รวมกันจนกลายเป็นหมู่บ้าน การตั้งถิ่นฐานในลักษณะนี้เป็นเรื่องปกติของชาวแม่ฮ่องสอน

โดยเฉพาะชาวเขา ซึ่งเป็นชาวพื้นเมืองที่ตั้งถิ่นฐานกระจายตัวอยู่ตามที่ราบระหว่างหุบเขาและพื้นที่สูง มีชีวิต

ความเป็นอยู่ผูกพันกับป่าเขาแม่น้ํา เมื่อบริเวณใดมีสมาชิกหนาแน่นขึ้นก็จะออกแสวงหาทําเลใหม่ให้ทํามาหากิน

ได้โดยสะดวก หรือ ชาวเขาบางเผ่าปรับตัวเข้ากับความเปลี่ยนแปลงไม่ได้ ก็จะอพยพเข้าป่าลึกและเขาสูง เพื่อ

ทํามาหากินกับป่าตามที่ถนัดมาแต่เดิม เช่น ชนเผ่าลัวะ ที่สันนิษฐานว่าเคยเป็นชนเผ่าที่มีความเจริญในภูมิภาค

แถบนี้ แต่เพราะการสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมไม่ดี ปรับตัวให้กลมกลืนกับความเปลี่ยนแปลงไม่ได้ ชนเผ่านี้จึง

กระจัดกระจายหาถิ่นฐานทําเลใหม่ ส่วนใหญ่จะเป็นบนภูเขาสูง

  3) คนเมืองอพยพมาจากจังหวัดใกล้เคียง โดยจังหวัดที่มีการอพยพเข้ามามากที่สุด คือ เชียงใหม่ รองลง

ไป คือ จังหวัดแพร่ พะเยา และเชียงราย สาเหตุที่อพยพคือต้องการแสวงหาทําเลที่ทํากิน